Bạn đã bao giờ hét lên đầy bức xúc khi đội nhà bị thổi phạt một quả penalty oan uổng, hay sung sướng tột độ khi bàn thắng bị từ chối một cách khó hiểu chưa? Nếu là fan bóng đá cuồng nhiệt, đặc biệt là tín đồ của Ngoại Hạng Anh, chắc chắn bạn không còn lạ lẫm gì với cụm từ VAR. Nhưng thực chất VAR là gì trong bóng đá mà lại gây ra bao tranh cãi và thay đổi bộ mặt của môn thể thao vua đến vậy? Hãy cùng duongbien.com “mổ xẻ” công nghệ này để hiểu rõ tường tận nhé!
VAR là gì trong bóng đá và cách công nghệ này thay đổi cuộc chơi
VAR ra đời từ khi nào và vì sao cần đến nó?
Ngày xưa, khi bóng đá còn “sơ khai”, mọi quyết định trên sân cỏ đều nằm trong tay vị vua áo đen. Quyền lực tuyệt đối ấy đôi khi lại là “con dao hai lưỡi”, bởi trọng tài cũng là con người, khó tránh khỏi sai sót, đặc biệt trong những tình huống diễn ra quá nhanh và phức tạp. Những “pha bẻ còi” đi vào lịch sử, những bàn thắng “ma” hay những quả penalty “tưởng tượng” đã không ít lần cướp đi chiến thắng của đội này, dâng tặng vinh quang cho đội khác.
Thử tưởng tượng xem, bạn là một fan trung thành của lịch sử câu lạc bộ bóng đá Leicester City, chứng kiến đội nhà bị tước mất một bàn thắng hợp lệ trong trận chung kết quan trọng chỉ vì trọng tài “nhìn nhầm”. Cảm giác đó, hẳn là “tức anh ách” phải không? Chính vì lẽ đó, người ta ngày càng khao khát một công cụ hỗ trợ trọng tài, giúp đưa ra những quyết định công tâm và chính xác hơn. Và thế là VAR (Video Assistant Referee) ra đời, như một vị cứu tinh của sự công bằng trong bóng đá hiện đại.
Vậy, VAR là gì trong bóng đá mà “thần thánh” đến vậy?
Nói một cách dễ hiểu, VAR là một hệ thống công nghệ sử dụng video để hỗ trợ trọng tài đưa ra quyết định chính xác trong các tình huống quan trọng của trận đấu. Hiểu đơn giản hơn, VAR như một “trợ lý trọng tài video”, ngồi trong phòng điều khiển với hàng tá màn hình và góc quay khác nhau, sẵn sàng “tư vấn” cho trọng tài chính trên sân khi cần thiết.
Phòng điều khiển VAR với các trọng tài video đang làm việc
Hệ thống VAR bao gồm những thành phần chính nào?
- Trọng tài VAR (VAR): Đây là “linh hồn” của hệ thống, một trọng tài giàu kinh nghiệm, am hiểu luật lệ, có nhiệm vụ theo dõi trận đấu qua video và đưa ra lời khuyên cho trọng tài chính.
- Trợ lý trọng tài VAR (AVAR): Hỗ trợ trọng tài VAR trong việc xem lại các tình huống và giao tiếp với trọng tài chính.
- Kỹ thuật viên phát lại (RO): Chọn góc quay video tốt nhất và điều khiển phát lại theo yêu cầu của trọng tài VAR.
- Màn hình xem lại trên sân (Referee Review Area – RRA): Đặt ở ngoài đường biên, cho phép trọng tài chính trực tiếp xem lại video tình huống gây tranh cãi.
Khi nào VAR “vào cuộc” trong một trận đấu bóng đá?
Không phải bất kỳ tình huống nào trên sân cỏ VAR cũng can thiệp. Luật bóng đá quy định rõ ràng, VAR chỉ được sử dụng để xem xét lại 4 loại tình huống “bước ngoặt” có thể thay đổi cục diện trận đấu:
- Bàn thắng/Không bàn thắng: Xem xét các lỗi việt vị, phạm lỗi trước khi ghi bàn, bóng đã đi hết vạch vôi hay chưa…
- Penalty/Không penalty: Xác định xem có lỗi phạm lỗi trong vòng cấm dẫn đến penalty hay không.
- Thẻ đỏ trực tiếp: Xem xét các tình huống phạm lỗi nghiêm trọng có xứng đáng nhận thẻ đỏ trực tiếp hay không.
- Nhầm lẫn danh tính cầu thủ: Đảm bảo trọng tài không rút thẻ phạt nhầm người.
Quy trình VAR diễn ra như thế nào?
- Tình huống xảy ra: Một tình huống gây tranh cãi diễn ra trên sân thuộc 4 loại tình huống VAR có thể can thiệp.
- Trọng tài chính quyết định: Trọng tài chính đưa ra quyết định ban đầu (ví dụ: thổi phạt penalty, công nhận bàn thắng…).
- VAR đề xuất xem xét (VAR Check): Trọng tài VAR xem lại video và nếu thấy có sai sót rõ ràng, sẽ đề xuất trọng tài chính xem xét lại quyết định. Hoặc ngược lại, trọng tài chính cũng có thể chủ động yêu cầu VAR kiểm tra (VAR Review).
- Xem lại video (VAR Review):
- Xem lại nhanh (Silent Check): VAR kiểm tra nhanh và xác nhận quyết định của trọng tài chính là đúng, trận đấu tiếp tục.
- Xem lại trên màn hình (On-field Review): Trọng tài chính ra khu vực RRA để trực tiếp xem lại video, sau đó đưa ra quyết định cuối cùng. Quyết định này có thể là giữ nguyên quyết định ban đầu, hoặc thay đổi quyết định.
- Quyết định cuối cùng: Dù là quyết định nào, trọng tài chính cũng sẽ ra dấu hiệu VAR (vẽ hình chữ nhật bằng tay) để thông báo cho khán giả và cầu thủ biết rằng tình huống đã được VAR xem xét.
Trọng tài Ngoại Hạng Anh tham khảo VAR trên màn hình
VAR đã thay đổi Ngoại Hạng Anh như thế nào?
Kể từ khi chính thức được áp dụng tại Ngoại Hạng Anh mùa giải 2019-2020, VAR đã tạo ra những thay đổi đáng kể. Một mặt, VAR giúp giảm thiểu đáng kể những sai sót “chết người” của trọng tài, mang lại sự công bằng hơn cho các trận đấu. Những bàn thắng hợp lệ không còn bị từ chối một cách vô lý, những quả penalty oan ức cũng ít đi. Điều này đặc biệt quan trọng trong một giải đấu cạnh tranh khốc liệt như Ngoại Hạng Anh, nơi mỗi điểm số đều có giá trị “ngàn vàng”.
Tuy nhiên, VAR cũng vấp phải không ít chỉ trích. Nhiều người cho rằng VAR làm gián đoạn trận đấu, làm mất đi tính “hấp dẫn” và “cảm xúc” tự nhiên của bóng đá. Những pha ăn mừng bàn thắng “hụt”, những quyết định VAR kéo dài cả vài phút khiến nhịp độ trận đấu bị chậm lại, đôi khi gây ức chế cho cả cầu thủ lẫn khán giả. Hơn nữa, không phải mọi quyết định VAR đều được lòng tất cả, vẫn còn những tranh cãi về tính chủ quan của trọng tài VAR, về cách diễn giải luật lệ trong từng tình huống cụ thể.
Vậy, VAR là “bạn” hay “thù” của bóng đá?
Thực tế, VAR không phải là “thần thánh” và cũng không phải là “tội đồ”. Nó chỉ là một công cụ, và hiệu quả của công cụ này phụ thuộc vào cách sử dụng nó. Nếu VAR được sử dụng một cách hợp lý, nhanh chóng và nhất quán, nó sẽ là một trợ thủ đắc lực giúp bóng đá trở nên công bằng và minh bạch hơn. Ngược lại, nếu VAR được sử dụng một cách máy móc, chậm chạp và gây ra nhiều tranh cãi, nó sẽ phản tác dụng và làm mất đi giá trị của môn thể thao vua.
Tranh cãi về VAR trong bóng đá
Theo chuyên gia bóng đá Phan Anh Tú: “VAR là một bước tiến tất yếu của bóng đá hiện đại. Tuy nhiên, để VAR thực sự phát huy hiệu quả, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa trọng tài trên sân và trọng tài VAR, đồng thời cần cải thiện quy trình VAR để đảm bảo tính nhanh chóng và nhất quán trong các quyết định.”
Kết luận
VAR là gì trong bóng đá? Đó là công nghệ Trợ lý Trọng tài Video, một công cụ hỗ trợ đắc lực cho trọng tài, hướng tới sự công bằng và chính xác hơn trong các trận đấu bóng đá đỉnh cao, đặc biệt là Ngoại Hạng Anh. Dù còn nhiều tranh cãi và cần tiếp tục hoàn thiện, không thể phủ nhận VAR đã và đang thay đổi bộ mặt của bóng đá hiện đại. Còn bạn, bạn nghĩ VAR là “bạn” hay “thù”? Hãy chia sẻ ý kiến của mình dưới phần bình luận nhé!
